Arkeyan devri; Eeoarkeyan, Paleoarkeyan, Mesoarkeyan ve Neoarkeyan olmak üzere 4 bölüme ayrılmıştır. Yaklaşık olarak 4 milyar yıl öncesinden 2,5 milyar yıl öncesine kadarki zamana Arkeyan Devri denilmektedir. Zaman makinesine binip 2,5-4 milyar yıl öncesine giderek dünyamızı ziyaret edecek olsaydınız muhtemelen gezegenimizi tanıyamayacaktınız. Özel tasarlanmış kaskınızı başınızdan çıkarttığınız anda nefes alamayacaktınız. Çünkü atmosferimizde metan, amonyak gibi zehirli gazlar bulunuyor olacaktı. 4 milyar yıl öncesinden 2,5 milyar yıl öncesine kadarki süreçte yerküre hızlıca soğumaya başladı. Hadean Devrindeki o cehennem havası yerini gezegenimizin şimdiki haline benzer bir şekle bırakmaya başladı. Kayalar ve kıta plakaları oluşmaya başladı.
Dünyada yaşam ilk defa bu dönemde ortaya çıkmıştır. Günümüzde bulunabilen en eski fosil 3,5 milyon yıl yaşında olup bu fosil Arkeyan Devrine ait bir bakteri mikro fosilidir. Arkeyan devrinde yaklaşık 1 milyar yıl boyunca okyanuslarda çekirdeksiz tek hücreli organizma olan bakteriler yaşam sürmüştür. Bu bakterilerin oluşturduğu kolonilere stromatolit denilmektedir. Stromatolit popülasyonu Arkeyan devri boyunca artmış, bir sonraki dönem olan Proterozoyik’te ise azalmıştır. Stromatolitler fotosentetik siyanobakteri olup nüfuslarının artmasıyla birlikte okyanuslarda oksijen miktarını artırmışlardır. Daha sonra okyanuslarda çözünen bu oksijen atmosfere karışarak diğer yaşam formlarının oluşması için uygun ortamın oluşmasını sağlamıştır. Bu zaman Arkea bakterilerinin devri olduğundan adını bu bakterilerden almaktadır.
Stromatolit Güney Afrika ve Batı Avustralya’da Arkeyan yaşlı kayaçlarda fosil olarak bulunmuştur. Günümüzde çok az sayıda bulunmaktadır. Bugün stromatolitleri yalnızca Batı Avustralya’nın Shark Körfezinde görebiliyoruz. Shark Körfezinin suyunun çok tuzlu olması nedeniyle stromatolitlerle beslenen canlıların buraya ulaşamaması sonucu tamamen yok olmamıştır.
Eo-Arkeyan (4031-3600 milyon yıl öncesi)
İklim: Eo-Arkeyan dönemi, Dünya’nın genç atmosferinin oluştuğu bir dönemdir. Atmosfer, günümüz atmosferinden çok farklıydı ve ana bileşenleri azot, karbon dioksit, su buharı ve az miktarda metan içeriyordu. Oksijen düzeyi bugünkünden çok daha düşüktü. Yüzey sıcaklıkları yüksekti ve büyük ölçüde volkanik aktiviteye bağlı olarak değişiyordu.
Coğrafya: Eo-Arkeyan’da Dünya’nın yüzeyi genellikle volkanik aktivite sonucu oluşan lav akıntıları ve volkanik adalarla kaplıydı. Yer kabuğu hareketleri sıkça yaşanıyor ve sürekli olarak yeni kara parçaları oluşuyordu. Kıtasal kütlenin oluşumu henüz başlamamıştı ve okyanuslar büyük bir kısmı kaplıyordu.
Eo-Arkeyan döneminde, Dünya’nın yüzeyi bugünkünden çok farklıydı. Okyanuslar geniş ve derin, kıtasal kara parçaları yok denecek kadar azdı. Yüzeydeki lav akıntıları ve volkanik adalar, gezegenin karakteristik görünümünü oluşturuyordu. Atmosfer, çoğunlukla karbondioksit ve su buharı içeriyordu ve bu da gezegenin yüzeyini sıcak tutuyordu.
Paleo-Arkeyan (3600-3200 milyon yıl öncesi)
İklim: Paleo-Arkeyan döneminde, atmosferdeki gaz bileşimi ve iklim koşulları Eo-Arkeyan’a göre biraz daha istikrarlı hale gelmişti. Ancak hala çok az oksijen vardı ve atmosferin büyük bir kısmı karbondioksit, azot ve su buharı gibi gazlardan oluşuyordu. Gezegenin yüzeyi ılıman bir iklim gösteriyordu.
Coğrafya: Paleo-Arkeyan’da kıtasal kütlenin oluşumu başlamıştı ve Dünya’nın yüzeyi giderek daha fazla kara parçasıyla kaplanıyordu. Okyanuslar hala genişlemeye devam ediyordu ancak kıtasal alanlar da büyüyordu. Volkanik aktivite devam ediyordu ve yer kabuğu hareketleri sıkça meydana geliyordu.
Paleo-Arkeyan döneminde, Dünya’nın yüzeyi giderek daha fazla kıtasal kara parçasıyla kaplanmaya başlamıştı. Ancak hala büyük bir kısmı sular altındaydı. Yüzeydeki lav akıntıları azalmış ve yerini granit ve bazalt gibi kayalara bırakmıştı. Atmosferin bileşimi, gezegenin yüzeyini sıcak tutmaya devam ediyordu.
Meso-Arkeyan (3200-2800 milyon yıl öncesi)
İklim: Meso-Arkeyan döneminde, Dünya’nın iklimi daha da istikrarlı hale gelmişti. Atmosferdeki oksijen seviyeleri artmaya başlamış ve karbondioksit seviyeleri düşmüştü. Ancak hala modern atmosferin düzeylerine ulaşmamıştı. Gezegenin yüzeyinde ılıman iklim koşulları hakimdi.
Coğrafya: Meso-Arkeyan’da kıtasal kütlenin oluşumu hızlanmıştı ve bugünkü kıtaların prototipleri ortaya çıkmıştı. Okyanuslar daralmış ve kıtasal alanlar genişlemişti. Volkanik aktivite azalmış ancak hala belirgin bir şekilde devam etmişti.
Meso-Arkeyan döneminde, Dünya’nın yüzeyi giderek daha fazla kıtasal kara parçasıyla kaplanmıştı. Okyanuslar, günümüzdeki kadar geniş değildi ancak hala büyük su kütlelerini kaplıyordu. Yüzeydeki volkanik aktivite azalmış ve yerini daha fazla erozyon ve tortul kaya oluşumu almıştı.
Neo-Arkeyan (2800-2500 milyon yıl öncesi)
İklim: Neo-Arkeyan döneminde, atmosferdeki oksijen seviyeleri önemli ölçüde artmıştı ve karbondioksit seviyeleri daha da düşmüştü. İklim, günümüzden daha istikrarlı hale gelmiş ve ılıman iklim koşulları hakim olmuştu.
Coğrafya: Neo-Arkeyan’da kıtasal kütlenin oluşumu hızla devam etmiş ve günümüz kıtalarının temelleri atılmıştı. Okyanuslar daralmış ve kıtasal alanlar genişlemişti. Volkanik aktivite azalmış ve yer kabuğu hareketleri yavaşlamıştı.
Neo-Arkeyan döneminde ise, Dünya’nın yüzeyi modern coğrafik özelliklere daha çok benzemeye başlamıştı. Kıtasal kara parçaları büyük ölçüde oluşmuş ve okyanuslar daha daralmıştı. Yüzeydeki volkanik aktivite azalmış ve erozyon ile birlikte dağ oluşumu ve kara şekillenmesi daha belirgin hale gelmişti.
Etiket: archean eon, arkean, stromatolit, prekambriyen
“Arkeyan Devri” için bir yanıt
Açık sade anlaşılır güzel bir üslup ile yazılmış..Yararlandım..
Teşekkür ederim…